تحلیل سند تنظیم‌گری ‌بانک مرکزی در حوزه رمزپول

با رشد سریع این فناوری‌ها، بانک‌ها و نهادهای مالی در سراسر جهان به دنبال راهکارهایی برای تنظیم‌گری و مدیریت این بازار نوظهور هستند. در ایران نیز بانک مرکزی به عنوان نهاد مسئول نظارت بر نظام بانکی، نقش حیاتی در تنظیم‌گری و مدیریت رمزپول‌ها ایفا می‌کند. 

واژگان و اصطلاحات سند تنظیم‌گری ‌بانک مرکزی در حوزه رمزپول‌

واژه‌ها و عبارات به‌کاررفته در این سند به شرح زیر است:

پول دیجیتال ‌بانک مرکزی: پول رسمی کشور است که به‌صورت دیجیتالی یا با استفاده از فناوری دفترکل توزیع شده، از طرف بانک مرکزی منتشر می‌شود.

رمزدارایی: هر نماد رقومی (دیجیتال) ارزش، حق مالی یا غیرمالی، که به شکل الکترونیکی به‌صورت متمرکز یا غیرمتمرکز قابل انتشار، عرضه، نگهداری و انتقال است. رمزدارایی‌ها بر اساس کاربرد، شامل سه نوع رمزپول، توکن اوراق بهادار و توکن کاربردی هستند.

رمزپول (توکن معاملاتی): نوعی پول رقومی (دیجیتال) رمزنگاری شده است که در بستر پایگاه داده اشتراکی به صورت متمرکز (با محوریت بانک مرکزی) یا غیرمتمرکز ایجاد و به صورت غیرمتمرکز مبادله می‌شود.

نکته: در این مطلب هرجا از واژه رمزپول استفاده می‌شود، منظور انواع رمزپول شامل تمامی توکن‌های معاملاتی، به غیر از «پول دیجیتال ‌بانک مرکزی» است.

کارگزار رمزپول: هر شخص حقوقی که با مجوز ‌بانک مرکزی به ارائه خدمات کارگزاری حوزه رمزپول (از جمله خرید، فروش و واسطه‌گری مبادله) می‌پردازد.

نهاد امین: هر شخص حقوقی است که با مجوز ‌بانک مرکزی به ارائه خدمات نگهداری و ذخیره امن رمزپول می‌پردازد.

کاربر: هر شخص حقیقی یا حقوقی که به هر شکلی از خدمات ارائه‌شده توسط کارگزار رمزپول یا نهاد امین استفاده می‌کند.

انتشار: ایجاد رمزدارایی جدید توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی در بستر پایگاه داده اشتراکی به‌صورت متمرکز یا غیرمتمرکز.

عرضه اولیه: فرآیندی است که طی آن شخص حقیقی یا حقوقی اقدام به صدور یا انتشار اولیه رمزدارایی جدید کرده و چندین واحد از آن را با اهدافی مانند تامین سرمایه، در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

بانک مرکزی چه نقشی در زمینه رمزپول‌ها دارد؟

بانک مرکزی خودش را به‌عنوان مسئول تنظیم‌گری و نظارت بر حوزه رمزپول‌ها معرفی کرده است. مطابق این سند:

• هرگونه فعالیت به عنوان کارگزار رمزپول یا نهاد امین، بدون اخذ مجوز از ‌بانک مرکزی ممنوع است.
• کارگزار رمزپول و نهاد امین، اشخاص تحت نظارت‌ بانک مرکزی بوده و موظف به رعایت مقررات و دستورالعمل‌های ابلاغی ‌بانک مرکزی هستند.
• کارگزار رمزپول جهت نگهداری رمزپول‌های متعلق به کاربران، نیازمند اخذ مجوز نهاد امین از ‌بانک مرکزی است. در غیر این صورت برای نگهداری رمزپول‌های متعلق به کاربران، الزاماً باید از خدمات نهاد امین دارای مجوز از ‌بانک مرکزی استفاده کند.
• بانک مرکزی مسئولیتی نسبت به جبران ضرر و زیان مالی کاربران ندارد.
• انتشار و عرضه اولیه انواع رمزپول با پشتوانه ریال در انحصار ‌بانک مرکزی است.
• انتشار و عرضه اولیه انواع رمزپول با پشتوانه ارز، طلا و فلزات گران‌بها منوط به تصویب هیأت‌عالی ‌بانک مرکزی است.
• انتشار رمزپول با مشارکت سایر کشورها به هر شکل و صورت، جهت به‌کارگیری آن به‌عنوان ابزار پرداخت داخلی یا بین‌المللی، نیازمند دریافت مجوز از بانک مرکزی خواهد بود.
• الزامات مربوط به نگهداری، تبادل، و استفاده از رمزپول با مشارکت سایر کشورها، از سوی بانک مرکزی تعیین می‌شود.

نقطه قوت سند سیاست‌گذاری رمزپول چیست؟

نقطه قوت سند سیاست‌گذاری را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• سند تنظیم‌گری رمزپول‌ها، توجه بانک مرکزی به این فناوری نوظهور را نشان می‌دهد.
• این سند می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی کشور در عرصه بین‌المللی کمک کند.
• تعیین چارچوب‌هایی مانند نهاد امین و کارگزار رمزپول از نقاط مثبت سند است، چرا که می‌تواند شفافیت و امنیت بیشتری برای کاربران فراهم کند.

چه ایراداتی بر سند سیاست‌گذاری رمزپول‌ وارد است؟

درخصوص سند سیاست‌گذاری رمزپول‌ها می‌توان ابهامات و ایرادات زیر را مطرح کرد:

• سند سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری بانک مرکزی در حوزه رمزپول‌ها، تمامی ابعاد این حوزه را پوشش نمی‌دهد.
• در این سند از واژه رمزپول استفاده شده و نه واژه رمزارز و دقیقاً مشخص نیست که دولت قصد دارد موضوع رمزپول را از رمزارز جدا کند یا خیر.
• ممنوعیت پرداخت‌های داخلی با رمزپول و نیاز به مجوزهای متعدد، سرعت پذیرش این فناوری را کاهش داده و کاربران را به سمت پلتفرم‌های غیررسمی سوق می‌دهد.
• تمرکز سند بیشتر بر استفاده داخلی است و به مبادلات فرامرزی یا همکاری‌های بین‌المللی توجه کافی نشده، درحالی‌که رمزپول‌ها ذاتاً بین‌المللی هستند.
• در نقش نهادهای مجاز ابهام وجود دارد.
• کارایی عملیاتی نهاد امین و کارگزار رمزپول مشخص نیست.
• جزئیاتی درباره نحوه حل اختلافات یا حفاظت قانونی از دارایی کاربران ارائه نشده است.

چند نکته مهم در مورد رمزپول

۱.استفاده از هرگونه رمزدارایی (توکن اوراق بهادار، توکن کاربردی و رمزپول) به عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور، برای تمامی اشخاص حقیقی، حقوقی و اتباع خارجی ممنوع است.

۲.بانک مرکزی فعالیت در حوزه رمزپول را برای عموم مردم توصیه نمی‌کند و کارگزاران رمز پول و نهاد‌های امین موظف هستند در راستای حمایت از حقوق مردم، از آگاهی کامل کاربران نسبت به مخاطرات و ریسک‌های هرگونه مبادله، نگهداری و به کارگیری انواع رمزدارایی‌ها اطمینان حاصل کرده و عدم حمایت و ضمانت بانک مرکزی و نظام بانکی را متذکر شوند.

3.نگهداری، خرید و فروش غالب رمزپول‌ها نیازمند پذیرش درجه بالایی از مخاطره و ریسک بازار است؛ چراکه قیمت این نوع از رمزدارایی‌ها در بازار‌های جهانی معمولا نوسانات شدیدی دارد.